image/svg+xml

Op de hoek van de straat had vervelende gevolgen.

Verhaal

Op de hoek van de straat had vervelende gevolgen.

Plaatje bij verhaal: oude_gevangenis.jpg

Het is februari 1942 als de Wijhese Harmonie zijn jaarlijkse uitvoering ten beste geeft in de zaal van Hotel Veerman.
Op een gegeven moment zet de harmonie het lied in van componist Heykens, Ständchen genaamd. Dat was het deuntje waarbij men een spotliedje kon zingen tegen de NSB-ers.
Het begon met hier en daar een enkele voorzichtige stem in het donker, maar gaandeweg begon de hele zaal uit volle borst mee te zingen.

Op de hoek van de straat
Staat een N.S.B.-er
t’ is geen man, t ’is geen vrouw
Maar een Farizeeër
Met een krant in de hand
Staat hij daar te venten
En verkoopt zijn vaderland.

                                                                                    

 

Ook Frits Greeve en Riekie Katouw zongen uit volle borst mee. Dit lied was een der hoogtepunten van de avond.

Maar er was een probleem, er waren ook enkele NSBers in de zaal, die daar weinig begrip voor hadden. Een hunner zat pal voor Frits Greeve, die dan ook kreeg toegebeten in onvervalst dialect, “Ai doar ma gien last mee kriegt”. Nu was Frits niet zo bang uitgevallen, en dacht ook bij zich zelf: 'ach, ik was niet de enige die zijn mond los had'.
Hij dacht dat het in Wijhe met het eventueel aanbrengen bij de marechaussee niet zo’n vaart zou lopen.
Maar tot zijn stomme verbazing kwam de volgende dag het bericht dat veldwachter Wissink Riekie Kattouw en Frits Greeve beiden op zijn bureau wenste te zien. Hij wilde weten wie als er was begonnen te zingen bij de uitvoering van de Harmonie gisteravond.
Beiden hadden daar geen antwoord op en kregen vervolgens een proces-verbaal overhandigd, waarin hem werd medegedeeld dat hij voor de rechter in Zwolle moest verschijnen, vanwege het uit volle borst gezongen spotlied op de NSB, waaraan zich enkele personen hadden gestoord.
Zij werden op een later tijdstip, door de politie vergezeld, naar de rechtbank in Zwolle gebracht. Hen werden een voorwaardelijke straf opgelegd plus een geldboete. Daar konden zij het mee doen en konden weer naar huis vertrekken.
Uiteindelijk blij, dat het zo met een sisser was afgelopen.

Maar tot zijn stomme verbazing kreeg Frits op gegeven moment na bijna 1 jaar bericht thuis, dat de openbare aanklager bij de rechtbank in Zwolle in hoger beroep was gegaan en met de straf die Frits in Zwolle verkregen had geen genoegen kon en wilde nemen. Hij moest verschijnen voor het gerechtshof in s’Gravenhage. De dag van de zitting reisde Frits Greeve dus naar 's Gravenhage. Daar kreeg hij een nieuw proces. De in Zwolle uitgesproken straf werd vernietigd, maar daarvoor in de plaats kreeg hij 1 week celstraf opgelegd, welke hij overigens wel op een later tijdstip in Zwolle mocht uitzitten.
En zo vertrok Frits Greeve een illusie armer weer uit 's Gravenhage naar Wijhe.
Riekie Kattouw had meer geluk. Zij kreeg vanwege haar jeugdige leeftijd enkel een geldboete opgelegd, die overigens met plezier door enkele Wijhenaren werd opgebracht.
Na enkele weken kreeg Frits een oproep dat hij zich moest melden bij de Marechausseekazerne aan de Nieuwedijk in Wijhe. Daar kreeg hij tot zijn stomme verbazing twee Marechaussees mee die hem begeleidden naar het huis van bewaring in Zwolle.
Daar eenmaal binnen werd hem gevraagd of hij ook een aanvraag voor uitstel of gratie had ingediend. Daar had Frits nog nooit van gehoord en dus ook niets ingediend.
Deze man stond schijnbaar aan de goede kant, want Frits kreeg adviezen en formulieren mee om de aanvraag in te dienen, welke hij overigens thuis mocht invullen.
Hij was dus weer snel en onverwacht thuis, heeft zijn formulieren netjes ingevuld en opgestuurd. Dat had toch geen effect, want hij kreeg na enkele weken opnieuw een oproep om zich in Zwolle te vervoegen. Kreeg hij eerder nog een escorte mee naar de rechtbank in Zwolle, nu moest hij alleen. Men was er blijkbaar van overtuigd dat hij zich op de gestelde tijd zou melden in Zwolle en dat hij de weg wel wist.
Op een woensdag stond hij voor de grote deuren. Op zijn aanbellen zwaaide een der deuren open en stapte hij naar binnen.                                                                                    Met een luide knal sloot zich de deur weer en kon geen kant meer op; hij zat gevangen.
Frits Greeve heeft in de gevangenis aan de Spinhuisstraat in Zwolle gezeten, samen met 13 personen in een cel.
Het was een gemêleerd gezelschap, van een zwerver, zwarthandelaren, hoerenlopers tot een hoerenbaas toe. Van hen heeft Frits geen hinder ondervonden. Enkel werd hem gevraagd of hij tabak bij zich had, maar daarvoor was hij al gefouilleerd, zijn zakken waren hem binnenste buiten gekeerd en daar was geen tabak in gevonden.

Frits had de bewakers en zijn medegevangenen uiteraard niet verteld, dat hij tabak, lucifers en vloei in zijn schoudervullingen had genaaid.
Toen s’avonds het licht uit ging en iedereen in bed lag heeft hij een shagje gedraaid, is onder zijn bed gekropen en heeft hij hem aangestoken. Dat was maar even of ze riepen allemaal, 'wie rookt er hier, zeker een van de nieuwelingen'. Als ze straks langskomen en de bewakers ruiken iets, als ze er dan ook maar voor uit durven komen dat zij het waren. Frits heeft zijn saffie toen maar direct uitgemaakt, eventuele problemen wilde hij daar ook niet mee hebben.
Die slaapplaatsen waren op de zolder gelegen, bedden stonden in het midden. Dat vertrek bestond uit een plaatstalen achterwand en twee stalen zijkanten. Het geheel was boven met zwaar gaas afgesloten en ook de voorkant bestond uit een deur met stevig gaas die op slot ging.
Roken heeft hij tenslotte wel gedaan. Hij ging daarvoor naar het toilet op hun logeervertrek. Dat toilet was voorzien van een luchtkoker naar boven voor de afvoer van allerlei geurtjes en in dit geval dus ook voor tabaksrook, in de hoop dat niemand buiten naar boven keek, anders konden zij wolken van genot zien opstijgen. Een dag of 5 heeft Frits nog kunnen roken, toen was zijn voorraad op.
Op zondag mocht hij naar de kerkdienst. Hij dacht daarvoor ergens in de stad te moeten zijn, maar dat viel even tegen. Binnen het gevangenisgebouw was een kooi gemaakt met kleine deuren met zwaar gaas met de deur op slot. Daar heeft Frits het wel even zwaar te verduren gehad, opgesloten in een gazen kooi, een boevenkooi, wat een kerk voor moest stellen. Daar schoten hem de tranen van in de ogen.
Werkzaamheden moesten ook verricht worden. Daarmee verdiende hij het enorme bedrag van maar liefst 5 hele centen. Na 1 week werd hij ook weer op een woensdag vrijgelaten. Op weg naar het station zag hij een NSB-er staan in op de hoek Diezerstraat en Grote Markt, die luidkeels zijn Volk en Vaderland aanprees. Frits liep stug door. Zo’n krant kostte 6 centen en hij had maar 5 centen verdiend. Wel neuriede hij zacht voor zich uit een liedje, maar zorgde ervoor dat niemand kon horen welk liedje dat was.
Toen de oorlog afgelopen was heeft hij gewerkt voor de opbouwdienst. Hij werd ordonnans waarbij zijn fiets, die uiteengehaald in de kelder gelegen had, weer in elkaar gezet hem goede diensten bewees.

In de toenmalige vloerzeilfabriek was na de oorlog van alles ondergebracht, van gevonden munitie, opgeslagen meubilair tot opgepakte NSB-ers. Ook Frits kwam daar voor zijn werk regelmatig en op gegeven moment hoorde hij dat de “meid” die hem verraden had er ook opgesloten zat. Hij heeft haar opgezocht en haar wel even netjes verteld wat zij had aangericht met haar verraad. Zij heeft het stil aangehoord, maar was achteraf doodsbang dat Frits haar iets aan zou doen.

Diezelfde vloerzeilfabriek is later, op 7 mei 1945, door ontploffende munitie in de lucht gevlogen, met als triest resultaat 19 te betreuren dodelijke slachtoffers: 7 leden van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten afdeling Wijhe, 5 leden van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten afd. IJsselcompagnie en 7 burgerslachtoffers, waaronder 6 kinderen die op het terrein aan het spelen waren. Een vreselijk ongeluk, waar onkunde en onvoorzichtigheid mede aan ten grondslag lagen.

 

 

 

 

Auteur:Anton Heijmerikx
Trefwoorden:Wijhe, 2e wereldoorlog, Nsb, Vloerzeilfabriek, Ramp van Wijhe
Personen:Greeve
Thema's:Wijhe en de Tweede Wereldoorlog

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.